Solun en büyük hatasının analitik Marksizmden yeterince etkilenmemesi olduğuna dair dün bir tweet attım. Bu konuyu açmam gerekmekte.
Analitik Marksizm 80’li yıllarda geleneksel burjuva felsefesini ve sosyal bilimleri Marksizm ile harmanlamaya çalışan akademik bir harekettir. Bazen kendine ‘’zırvaların yokluğundaki Marksizm’’ demekteydi ki bu durum birçokları için ‘’Hegelianizmin yokluğundaki Marksizm’’ anlamına geliyordu. Ana mensupları arasında Adam Przeworski, Phillipe van Parijs, Jerry Cohen, Erik Olin Wright, Jon Elster ve John Roemer bulunmaktaydı.
Bu tasarının büyük bir parçasını Marksizm’i metodolojik bireycilik ile temellendirme teşebbüsü teşkil etmekteydi: analiz edilecek temel birim bireydir, sınıflar değil. Fakat elbette bireylerin sınıfları vardır.
Rasyonel seçim Marksizmi, bir çıkmaz sokağa dönüştü; bu bir hayli ironikti zira Marxizm’in geleneksel sosyal bilimlerle en önemli ortak yanı Kahneman ve Tversky’nin bilişsel önyargı (cognitive bias) programının Marksist ideoloji teorilerine derinlik katmasıydı ve bence analitik Marksistler emek-değer teorisini terk etme hususunda çok hızlı davrandılar.
O halde neden hala analitik Marksizmin şu an olduğundan daha etkili olması gerektiğini dile getiriyorum?
Evvela analitik Marksizm bize siyasetin ahlaka ait bir savaş olmadığını hatırlatıyor. Siyaset ‘’iyiler kötülere karşı’’ ile ilgili değildir. Analitik Marksistler elbette kapitalizme karşı güçlü bir ahlaki eleştiri geliştirdiler fakat bu adil olmayan ve zalim bir sistemin eleştirisiydi. Bizim kapitalizm karşıtlığımız onun kötü insanlar tarafından idare edilip edilmemesi ile ilgili değil, sistemseldir. Marksın dediği gibi, ‘’dışsal olan zorlayıcı yasalar (external coercive laws) her bireysel kapitalist üzerinde tahakküm sahibidir.’’
Bu görüş karşıtlarımızın kötü insanlar olduğunu düşünmemizi engeller ve bundan dolayı Marksist olmayan solcuların (non-Marxist leftists) düştükleri budalalıklardan bizi kurtarır: örneğin Sean Matgamna şunu der: antisemitikler her zaman sapkın ahlakçılardır.’’
Analitik Marksizm ikinci olarak bize siyasi faaliyetin bir teoriye dayanması gerektiğini hatırlatır. Basitçe protesto ederek veya diğerlerinin senin gibi olmasını talep ederek bir değişim edinemezsiniz. İnsanların neden böyle davrandıklarını bilmeniz gerekmekte. Mevcut sistemimizdeki kusurları vurgulamanın bir yolu olarak, gerçek ütopya projelerinin ve örneğin bana da makul gelen van Parij’in temel gelir çağrısının önemi gibi alternatifler sunmanız gerekmekte.
Üçüncü olarak, analitik Marksizm iletişim hakkında ve burjuva sosyal bilimi ile Marksizmin birbirlerini geliştirebileceklerini göstermesi hakkında bir tasarıdır. Solcular için entelektüel gettolarından çıkmayıp kendi aralarında konuşmaları ve bunun sonucunda kendi ahlakiliklerine ve entelektüel üstünlüklerine ikna oldukları ortak bir fikir geliştirmeleri çok kolay bir durumdur. Analitik Marksizim tam anlamıyla bu durumun panzehiridir.
Hiç de önemsiz olmayan bir durum daha var: analitik Marksistlerin kişilik özellikleri. Sakin düşünce yapıları, sıcak kalpleri ve mizaha yatkınlıklarıyla, ağzından salyalar saçan öfkeli Marksist imajından çok uzaktalardı. Andrew Glyn o kadar da analitik Marksist olmamasına rağmen bu özelliklere örnek teşkil etmekteydi. Solun uzaktan da olsa antisemitizm ile ilişkilendirilebileceğine dair korkutucu gerçek, bu tür erdemlerin kaybolduğunu göstermekte. İşte bu yüzden analitik Marksizme çok ciddi anlamda ihtiyacımız var.
Bir diğer şey: zırvalardan arındırılması gereken tek şey Marksizm değildir. Aynı zamanda toplam üretim fonksiyonu, üretim açığı, LM eğrisi, temsili fail, ve doğal faiz oranı gibi saçmalıklara dayanan klasik ekonominin de zırvalardan arındırılması gerekmektedir.
